STAN WOJENNY W POLSCE

13 Grudnia 1981 - Pamiętamy !

W niedzielę 13 XII 1981r. rano miliony Polaków dowiedziały się z radiowo - telewizyjnego przemówienia gen. Jaruzelskiego o wprowadzeniu stanu wojennego. Wojskowy przewrót rozpoczął się już przed północą, gdy zablokowano połączenia telefoniczne. Internowano, często w bardzo brutalny sposób, tysiące działaczy związkowych i politycznych, zawieszono działalność organizacji społecznych, ograniczono swobodę poruszania i wprowadzono godzinę milicyjną. Przepisy stanu wojennego zakazywały strajków i manifestacji oraz wprowadzały militaryzację zakładów pracy. Listy internowanych, zawierające niekiedy nazwiska osób przebywających za granicą, ułożono już w marcu 1981 roku.

W przemówieniu, powtarzanym przez cały dzień jako jedyny przekaz radia i telewizji, gen. Jaruzelski nakreślił sytuację w najczarniejszych barwach stwierdzając, iż "ojczyzna znalazła się nad przepaścią". Akcentował zagrożenie państwa przez rzekome wezwania do rozprawy z komunistami, chaos, demoralizację i przestępczość. Zapowiedział kontynuację reform i przejściowość rządów wojskowych, puszczenie w niepamięć czynów popełnionych sprzed 1980 roku. Wzywał do spokoju i podporządkowania się rygorom stanu wojennego.

W czasie tego okresu było naprawdę ciężko. Nie można było nic kupić. Towar był sprzedawany na tzw. kartki. Na szczęście w późniejszym czasie zakłady pracy robiły kiermasze(...) To był trudny czas dla wszystkich. Nie można było przetrzymywać w domach prasy podziemnej oraz słuchać Radia Wolnej Europy. Jedyną ostoją gdzie można było się cokolwiek dowiedzieć były kościoły. Tam właśnie głoszono opozycyjne kazania.

Stan wojenny w Polsce (PRL), ograniczenie praw obywatelskich wprowadzone w nocy z 12 na 13 XII 1981 w celu zahamowania aktywności społeczeństwa dążącego do gruntownej reformy ustroju społeczno -politycznego PRL. Potwierdzony dekretem Rady Państwa, niezgodnym z konstytucja zabraniającą wydawania dekretów w czasie trwania sesji sejmu. Przygotowywany od sierpnia 1980, uzasadniany groźba zamachu stanu i przejęcia władzy przez opozycje skupiona
w "Solidarności", załamaniem gospodarki, możliwością interwencji radzieckiej. Organem pełniącym funkcje administratora stanu wojennego w Polsce była Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) z generałem W. Jaruzelskim na czele.

Przepisy stanu wojennego ograniczały podstawowe prawa obywatelskie, wprowadziły m.in. godzinę milicyjna (do maja 1982), zawiesiły działalność organizacji społecznych i związków zawodowych (niektóre rozwiązano, np. "Solidarność", Niezależne Zrzeszenie Studentów, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, ZASP, ZLP, w innych dokonano zmian w kierownictwie, np.
w Stowarzyszeniu PAX).

Zmilitaryzowano główne działy gospodarki, zakazano zmian miejsca pobytu, wprowadzono cenzurę korespondencji, tryb doraźny w postępowaniu sadowym. Działaczy Solidarności, opozycji politycznej oraz kilkunastu reprezentantów władzy sprzed sierpnia 1980 internowano (łącznie ok. 10 tys. osób).
Pozostali na wolności działacze Solidarności w kwietniu 1982 utworzyli Tymczasowa Komisje Koordynacyjna (Z. Bujak, F. Frasyniuk, W. Hardek, B. Lis) i podjedli działalność podziemna, organizując demonstracje (m.in. w Warszawie, Gdańsku,
w Nowej Hucie w Krakowie) oraz strajki w fabrykach i kopalniach, tłumione przez Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO) nierzadko przy użyciu ciężkiego sprzętu bojowego (m.in. 9 zabitych górników w kopalni Wujek
w grudniu 1981, ofiary śmiertelne w Lubinie w sierpniu 1982).

Uczestników wystąpień protestacyjnych, działaczy konspiracji, członków Solidarności zwalniano z pracy, szykanowano, zniesławiano, nakłaniano do "deklaracji lojalności". Przy współpracy Służby Bezpieczeństwa prowadzono weryfikacje pracowników sadów, oświaty, administracji, środków przekazu.

Społeczeństwo w szerokim zakresie podjęło bojkot kontrolowanych przez władze organizacji i instytucji, powstał podziemny ruch prasowo-wydawniczy, niezależny obieg informacji (np. radio "Solidarność").
Szeroka akcje pomocy prześladowanym przez władzę prowadził Kościół katolicki. Podziemna "Solidarność" moralnie
i materialnie wspierały międzynarodowe organizacje (m.in. Międzynarodowa Organizacja Pracy) i centrale związkowe.

USA zastosowały w stosunku do PRL sankcje ekonomiczne.

Stan wojenny został zawieszony 31 XII 1982, zniesiony 22 VII 1983 (przy czym represyjne praktyki i część ustawodawstwa przetrwały do 1989), w lutym 1992 Sejm uznał wprowadzenie stanu wojennego za nielegalne.

ZOMO, Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej, formacje milicyjne powołane 1956 na mocy decyzji prezesa Rady Ministrów. Większość funkcjonariuszy była skoszarowana. W razie potrzeby zwiększano stan liczebny jednostek ZOMO w drodze wcielania do służby osób pozostających na co dzień w cywilu.
Powołane do zabezpieczania porządku na imprezach masowych, podczas klęsk żywiołowych, katastrof itp.
Brały udział w tłumieniu strajków i demonstracji robotniczych w stanie wojennym w Polsce, odznaczając się bezwzględnością i brutalnością działania, dopuszczając się licznych przestępstw. Rozwiązane zarządzeniem ministra spraw wewnętrznych we wrześniu 1989.

SB, Służba Bezpieczeństwa, aparat powołany do zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego w PRL. W istocie rola SB sprowadzała się do ochrony władzy komunistycznej poprzez kontrolowanie wszystkich dziedzin życia społecznego, łamanie praworządności i zwalczanie opozycji.
SB utworzona ustawa sejmu z 13 XI 1956, zastąpiła skompromitowany w społeczeństwie Urzad Bezpieczeństwa (UB) podległy od 1944 Resortowi Bezpieczeństwa PKWN, od 1945 Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego i od 1954 Komitetowi do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów. Uchwala sejmowa likwidowała Komitet do Spraw Bezpieczeństwa i przekazywalna SB Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Obok pracowników etatowych SB posiadała rozbudowana siec tajnych informatorów obecnych we wszystkich instytucjach, urzędach i zakładach pracy. Jej funkcjonariusze stosowali na szeroka skale metody szantażu, prowokacji, a nawet dopuszczali się zbrodni, m.in. z polecenia SB 12 V 1983 został pobity na komisariacie Milicji Obywatelskiej w Warszawie 19-letni G. Przemyk, syn związanej z opozycja poetki B. Sadowskiej, który dwa dni później zmarł, również na polecenie SB został bestialsko zamordowany ksiądz Jerzy Popiełuszko. SB organizowała antysemickie wystąpienia w marcu 1968, uczestniczyła w tłumieniu buntu robotniczego na Wybrzeżu w 1970. Prowadziła walkę z Kościołem katolickim. Działalność SB uaktywniła się szczególnie w stosunku do "Solidarności", zarówno w okresach legalnej działalności związku, jak i podczas stanu wojennego. Rozwiązana w 1990, zastąpiona w części działalności przez Urzad Ochrony Państwa.

FOTORELACJA Z TAMTYCH DNI